Vật chứng và vai trò quan trọng trong tố tụng

Quy định về vật chứng

Theo quy định tại Điều 106 BLTTHS 2015, vật chứng được định nghĩa là: “Vật chứng là các đối tượng được sử dụng làm công cụ hoặc phương tiện phạm tội, hoặc là các vật chứa dấu vết tội phạm, hoặc là đối tượng của tội phạm, bao gồm cả tiền bạc và các tài sản khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội.”

Vật chứng là những đối tượng được thu thập theo trình tự và thủ tục quy định bởi pháp luật tố tụng. Chúng chứa dựng thông tin quan trọng được xác định là chứng cứ có giá trị chứng minh tội phạm, người phạm tội, cũng như các tình tiết khác cần thiết để giải quyết đúng đắn các vụ án.

Đặc điểm của vật chứng

Vật chứng đóng vai trò là nguồn chứng cứ quan trọng nhất mà các cơ quan điều tra sử dụng để chứng minh sự việc hoặc hướng điều tra vụ án. Vật chứng có những đặc điểm cơ bản sau:

• Vật chứng tồn tại dưới dạng vật thể: nghĩa là chúng là những đối tượng có hình dạng, kích thước… có thể xác định bằng các giác quan như khứa giác, vị giác, thính giác… Vật chứng là một thực thể tồn tại khách quan, chúng chứa dựng thông tin, hình ảnh và sự kiện thực tế trong thế giới hiện thực. Vì vậy, chúng không thể được thay thế bằng bất kỳ thứ gì khác.

• Vật chứng chứa đựng và phản ánh các thông tin và sự kiện thực tế liên quan đến vụ án. Mối liên hệ giữa các nội dung và vấn đề của vụ án phải được thể hiện một cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Ví dụ:

  • Vật chứng có thể là công cụ hoặc phương tiện phạm tội.
  • Vật chứng có thể là những vật mang dấu vết tội phạm, chẳng hạn như áo dính máu trong vụ án giết người, dấu vân tay gần cửa…
  • Vật chứng có thể là đối tượng bị tác động bởi hành vi phạm tội, dẫn đến sự thay đổi về vị trí, hình dạng, kích thước…
  • Vật chứng có thể bao gồm cả tiền và các tài sản khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội.

• Vật chứng được thu thập bởi các chủ thể có thẩm quyền theo trình tự và thủ tục được quy định bởi pháp luật. Vật chứng là một nguồn chứng cứ quan trọng theo quy định của pháp luật. Vì thế, chỉ có các chủ thể có thẩm quyền mới được phép thu thập vật chứng theo trình tự và thủ tục quy định trong BLTTHS. Nếu vật chứng được thu thập bởi các chủ thể khác ngoài những chủ thể được quy định trong BLTTHS, chúng không đáp ứng được các đặc điểm của chứng cứ về tính hợp pháp.

• Vật chứng có giá trị chứng minh tội phạm, người phạm tội và các tình tiết khác cần thiết để giải quyết đúng đắn vụ án.

Phân loại vật chứng

Căn cứ vào việc xuất hiện và tham gia của vật chứng trong vụ án hình sự:

• Vật chứng là công cụ hoặc phương tiện phạm tội.
• Vật chứng mang dấu vết tội phạm.
• Vật chứng là đối tượng bị tội phạm tác động.

Căn cứ vào giá trị chứng minh của vật chứng:

• Vật chứng có giá trị chứng minh vụ án hình sự.
• Vật chứng có giá trị chứng minh người phạm tội.
• Vật chứng có giá trị chứng minh các tình tiết khác liên quan đến vụ án.

Căn cứ vào tính năng, tác dụng của vật chứng:

• Vật chứng là vũ khí.
• Vật chứng là chất độc, chất cháy, chất phóng xạ.
• Vật chứng thông thường.

Căn cứ vào giá trị sử dụng của vật chứng:

• Vật chứng có giá trị sử dụng.
• Vật chứng không có giá trị sử dụng.

Căn cứ vào thời gian tồn tại và giá trị sử dụng của vật chứng:

• Vật chứng mau hỏng hoặc dễ phân hủy.
• Vật chứng là tài sản có thời gian sử dụng ngắn.

Căn cứ vào tính chất đặc biệt của vật chứng:

• Vật chứng là tiền vàng, kim loại quý.
• Vật chứng là tài sản thông dụng.

Vai trò của vật chứng trong tố tụng

Với các cơ quan tiến hành tố tụng, vật chứng đóng vai trò là căn cứ quan trọng và đáng tin cậy. Các cơ quan này nhờ vào vật chứng để đánh giá, định hướng và chứng minh tính chất của hành vi phạm tội, âm mưu, phương thức và thủ đoạn hoạt động của người phạm tội. Chính vì vậy, vật chứng giúp cơ quan tiến hành tố tụng xác định phương hướng, kế hoạch điều tra, truy tố và xét xử vụ án.

Trên phía ngược lại, với việc giải quyết vụ án, vật chứng đóng vai trò là một trong những nguồn chứng cứ quan trọng và có giá trị đặc biệt. Qua vật chứng, có thể chứng minh xem có vụ án hình sự xảy ra hay không. Thông qua việc khai thác thông tin từ vật chứng, chúng ta có thể tìm ra mối liên hệ giữa người phạm tội, nạn nhân, và hiện trường vụ án. Vật chứng cũng giúp kiểm tra tính chân thực của lời khai từ người bị tình nghi, người bị hại và những người liên quan khác, nhằm xác định người phạm tội. Hơn nữa, từ vật chứng, chúng ta có thể làm rõ các tình tiết khác trong vụ án, như tình tiết giảm nhẹ hoặc tăng nặng trách nhiệm hình sự của bị can và các tình tiết khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội.

Chúng ta hết lòng cảm ơn!